kamid noqo Xaraf

Xuquuqda Qoraaga ee Xaraf

Xaraf waxa ay si buuxda u qadarinaysaa xuquuqda qoraaga (Intellectual Property Rights) iyo kaalinta muhiimka ah ee ay ku leeyihiin soo saarista nuxurka qiimaha leh. Halkan waxaa ku qeexan xuquuqaha qoraaga ee Xaraf, si loo hubiyo in qoraallada iyo hal-abuurkooda lagu xushmeeyo loona ilaaliyo:

1. Xuquuqda Milkiyadda Maaddada Qoraaga

  • Qoraaga wuxuu leeyahay xuquuq buuxda oo uu u leeyahay qoraalkiisa, marka laga reebo haddii heshiis gaar ah laga yeeshay wareejinta xuquuqdaas Xaraf.
  • Xaraf waxay qoraallada u adeegsataa ujeeddooyinka la isku raacay oo keliya, mana loo adeegsan karo meel kale iyada oo aan oggolaansho laga helin qoraaga.

2. Xuquuqda Lagu Aqoonsanayo Shaqada Qoraaga

  • Xaraf waxay xaqiijineysaa in qoraaga loo aqoonsado hal-abuuraha qoraalka oo magaciisa ama aqoonsigiisa lagu xuso qoraalka la daabacayo.
  • Qoraagu waa xaq u leeyahay in qoraalladiisa lagu daabaco magaca uu doorbido.

3. Xuquuqda Dhaqaale ee Qoraaga

  • Haddii qoraaga iyo Xaraf ay ku heshiiyaan in qoraalka uu yahay mid dhaqaale lagu kasbanayo (lacag bixinta qoraallada), qoraagu wuxuu xaq u leeyahay in loo siiyo saamiga uu ku leeyahay heshiiskaas.
  • Haddii qoraalka loo daabaco qaab tabarucaad, qoraagu wuu oggol yahay in uu waayo wax faa’iido dhaqaale ah, laakiin xuquuqdiisa milkiyaddu way sii jiraysaa.

4. Xuquuqda Tafatirka iyo Wax-ka-beddelka

  • Xaraf waxay xaq u leedahay inay tafatir ku sameyso qoraalka, si uu ugu habboonaado shuruudaha iyo heerarka tayada madasha.
  • Haddii tafatirka qoraalka uu yahay mid si weyn u beddelaya nuxurka ama macnaha qoraalka, waa in qoraaga lala socodsiiyo oo oggolaansho laga helo.

5. Xuquuqda Qoraaga ee Ku Saabsan Ka-noqoshada Shaqadiisa

  • Qoraagu wuxuu xaq u leeyahay inuu codsado in qoraalkiisa laga saaro Xaraf, haddii:
    • Ay jirto arrin sharci ah oo ku saabsan qoraalka.
    • Ay jirto xaalad qaanuuni ah oo xaqiijinaysa in qoraalka la daabacay aan la oggolayn.
    • Xaraf ay ku xad-gudubtay xuquuqda qoraaga.

6. Xuquuqda Asturnaanta

  • Xaraf waxay ilaalinaysaa xogta shakhsiga ah ee qoraaga, iyada oo aan oggolaansho la’aan lagu faafin doonin xogtiisa shakhsiyeed.

7. Mas’uuliyadda Qoraaga

  • Qoraagu waa mas’uul ka ah xaqiijinta saxnaanta macluumaadka ku jira qoraalkiisa.
  • Waa inuu ka fogaadaa ku xad-gudubka xuquuqda hal-abuurka dadka kale (plagiarism).

8. Xuquuqda Madasha Xaraf

  • Xaraf waxay xaq u leedahay inay qoraallada daabacdo, faafiso, ama kaydiso si waafaqsan shuruudaha lagu heshiiyay.
  • Xaraf ma bixin karto xuquuqda qoraallada ay leedahay adigoon qoraaga ka helin oggolaansho cad.

Gunaanad
Xuquuqda qoraaga waa tiir muhiim ah oo Xaraf ay ku dhisan tahay. Waxaan ku dadaaleynaa ilaalinta xuquuqaha qoraaga, si loo dhiirrigeliyo hal-abuur cusub oo lagu hormarinayo bulshada Af-Soomaaliga ku hadasha.

Haddii aad qabto wax su’aalo ah oo ku saabsan xuquuqdaada qoraa ahaan, fadlan nala soo xiriir: